Zmiana kierunku

Najczęściej wykonywany manewr w ruchu miejskim to zmiana kierunku jazdy. Jak pokonać skrzyżowanie, chcąc skręcić w lewo, prawo czy zawrócić? Ten manewr należy rozpocząć od zajęcia właściwego miejsca na drodze. Jak ustawić się na jezdni przed zmianą kierunku jazdy?

Każdy kierujący, chcąc zmienić kierunek jazdy, powinien:

·         ustalić, komu ma ustąpić pierwszeństwa,

·         wiedzieć, co obserwować,

·         zwolnić pedał gazu przed skrętem.

Często kierujący podczas skrętu dla bezpieczeństwa wciskają pedał sprzęgła. Jedynym efektem takiego przyzwyczajenia jest zwiększenie spalania i szybsza eksploatacja docisku sprzęgła oraz... zwiększenie prędkości pojazdu.

Skrzyżowanie należy opuszczać sprawnie, zachowując przy tym pełną kontrolę nad pojazdem.

Częstym błędem popełnianym przez kierujących jest wciskanie sprzęgła przed skrzyżowaniem – z zamiarem spowolnienia pojazdu. Efekt takiego działania jest odwrotny do oczekiwanego:

·         pojazd jedzie szybciej zamiast wolniej. Skumulowana energia kinetyczna pcha pojazd, nie napotykając żadnych oporów ze strony silnika (wciśnięte sprzęgło odłącza jednostkę napędową od kół jezdnych),

·         następuje utrata kontroli/pogorszenie sterowności – niedociążone koła sterujące pojazdem gorzej trzymają się jezdni, nieobciążony przód pojazdu silnie ogranicza jego sterowność,

·         zwiększa się zużycie paliwa – silnik pracujący podczas jazdy na luzie potrzebuje pewnych dawek paliwa do podtrzymania pracy,

·         puszczenie sprzęgła tuż za skrzyżowaniem albo w szczycie łuku skrzyżowania – czyli w chwili, gdy chcemy przyspieszać, opuszczając skrzyżowanie, spowoduje... zwolnienie samochodu. Włącza się bowiem hamowanie silnikiem. Pomyśl, co się stanie na oblodzonej nawierzchni skrzyżowania – stracisz przyczepność i pojedziesz na wprost autem z ustawionymi do skręcenia kołami. Dlatego zamiast sprzęgła wciśnij hamulec – dociążysz koła, które właśnie skręcają i potrzebują lepszej stabilności.

Jeżeli wjazd na skrzyżowanie odbywa się z pozycji zatrzymania, to kierujący powinien zwrócić uwagę na:

1.       wcześniejsze przygotowanie się do wjazdu na skrzyżowanie – na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną bieg pierwszy należy włączyć w chwili włączenia się sygnału żółtego na sygnalizatorze, a w przypadku pozostałych skrzyżowań gotowość do ruszenia należy utrzymywać przez cały czas;

2.       obserwację, czy jakiś pojazd nie został przypadkiem na skrzyżowaniu i nie będzie blokował nam wjazdu. Pamiętaj! Przepisy prawa drogowego zabraniają wjazdu na skrzyżowanie w sytuacji, gdy na skrzyżowaniu lub bezpośrednio za nim nie ma miejsca na kontynuowanie jazdy;

3.       ustalenie, czy zjazd z niego będzie możliwy.

Pozycja pojazdu na jezdni przy zmianie kierunku jazdy

Podczas jazdy, szczególnie w ruchu miejskim, kierujący bardzo często zmienia jej kierunek. Dokonuje tego z własnej woli albo zmuszony przepisami bądź warunkami panującymi na drodze. Zmiany kierunku ruchu to: skręt w prawo, w lewo oraz zawracanie. Jazda po zakręcie nie jest traktowana jako zmiana kierunku ruchu, dlatego w tym przypadku nie używa się kierunkowskazu. Zmiana kierunku ruchu może odbyć się na drodze poprzez zawracanie, najczęściej ten manewr wykonuje się na skrzyżowaniu. Przepisy regulują to następująco:

Kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu tylko z zachowaniem szczególnej ostrożności.

Kierujący pojazdem jest obowiązany zbliżyć się:

·         do prawej krawędzi jezdni – jeżeli zamierza skręcić w prawo (na rys. 1) kierujący pojazdem ma obowiązek zająć pas ruchu nr 3),

·         do środka jezdni lub na jezdni jednokierunkowej do jej lewej krawędzi – jeżeli zamierza skręcić w lewo (na rys. 2 kierujący pojazdem ma obowiązek zająć pas ruchu nr 1).

                                Rys. 1 Pozycja pojazdu na jezdni                             Rys. 2 Pozycja pojazdu rondo

Jazda na wprost możliwa jest z każdego pasa ruchu, jeżeli znaki nie wskazują kierunku ruchu (na rys. 2) kierujący pojazdem może zająć każdy pas ruchu). Natomiast zgodnie z obowiązującym ruchem prawostronnym, o ile jest taka możliwość, powinien zająć prawy pas ruchu, czyli pas nr 3.

Pamiętaj! Prawo drogowe nie określa, z którego pasa ruchu możemy jechać na wprost. Zgodnie z zasadą: co nie jest zabronione, jest dozwolone, na wprost można jechać z dowolnego pasa ruchu.

Od opisanej wyżej zasady istnieją małe odstępstwa. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wymiary pojazdu uniemożliwiają skręcenie zgodnie z zasadą określoną w tym przepisie lub dopuszczalna jest jazda wyłącznie w jednym kierunku. Zatem jeśli na skrzyżowaniu istnieje możliwość jazdy wyłącznie w lewo, to manewr ten możesz wykonać także od prawej krawędzi jezdni.

Te same regulacje odnoszą się do zajmowania pozycji w celu prawidłowego przejechania przez skrzyżowanie o ruchu okrężnym, tzw. rondo (rys. 2). Z pasa nr 1 kierujący może skręcić w lewo. Z pasa nr 3 może skręcić w prawo. Na wprost może jechać z każdego pasa ruchu.

Skrzyżowanie jest miejscem szczególnie niebezpiecznym, ponieważ przecinają się tu kierunki ruchu. W związku z tym ustawodawca nakłada na kierującego obowiązek zachowania szczególnej ostrożności już podczas zbliżania się do skrzyżowania. Kierujący jest zobowiązany do oceny aktualnej sytuacji na drodze poprzez dokładną obserwację tego, co dzieje się wokół pojazdu.

Zbliżając się do skrzyżowania, kierujący musi:

1. Dokonać analizy, z którego pasa ruchu, z której części drogi może dokonać zmiany kierunku jazdy.
2. Ustalić pierwszeństwo przejazdu.
3. Ustalić tor jazdy przez skrzyżowanie.
4. Obserwować sytuację z uwzględnieniem: martwego pola, pieszych znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni oraz innych uczestników ruchu, którzy mogą nie stosować się do zasad ruchu drogowego.

Taki schemat przygotowania się do przejazdu przez skrzyżowanie powinien przyswoić sobie każdy kursant. Dzięki temu zda egzamin praktyczny i nie będzie miał problemu z prawidłowym pokonywaniem skrzyżowań jako samodzielny kierowca.

Zgodnie z art. 25, ust. 4, pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym kierującemu pojazdem zabrania się wjeżdżania na skrzyżowanie, jeżeli na skrzyżowaniu lub za nim nie ma miejsca do kontynuowania jazdy. Taki przypadek przedstawia rys. 3.

Rys. 3 Brak możliwości wjazdu na skrzyżowanie

Na ilustracji 3 kierujący pojazdem nr 1 nie ma możliwości opuszczenia skrzyżowania, dlatego nie może na nie wjechać. Gdy będziesz kierowcą, zapewne zdarzy ci się, że w takiej sytuacji kierujący stojący za tobą będą trąbić i cię poganiać, lekceważąc tym samym przepisy ruchu drogowego oraz zasady zdrowego rozsądku. To typowy przykład wywierania presji. Nie możesz jej ulec, ponieważ to nie nerwowy kierowca poniesie konsekwencje wjechania na skrzyżowanie, ale niestety ty.

Pozycja

Przygotowanie do zmiany kierunku jazdy należy zacząć od zajęcia odpowiedniej pozycji na drodze. Kierujący powinien odpowiednio wcześnie zmienić pas ruchu na właściwy do zamierzonego kierunku jazdy. Nie może tego robić w ostatniej chwili, tuż przed skrzyżowaniem, ponieważ dezorganizuje ruch i stwarza poważne zagrożenie zarówno dla siebie, jak i innych użytkowników drogi. Ponadto zignorowanie linii ciągłej rozdzielającej pasy ruchu przed skrzyżowaniem (linia P-2) jest wykroczeniem w ruchu drogowym.

Jeżeli znaki poziome na jezdni dopuszczają skręcanie w prawo lub w lewo z większej liczby pasów niż jeden, to należy wybrać pas ruchu najbardziej po prawej stronie – zgodnie z obowiązującym ruchem prawostronnym.

Przepisów tych nie stosuje się, jeśli wymiary pojazdu uniemożliwiają skręcenie zgodnie z zasadą określoną w tym przepisie lub dopuszczalna jest jazda wyłącznie w jednym kierunku.

Jeżeli kierujący, dojeżdżając do skrzyżowania, ma do dyspozycji tylko jeden pas ruchu, jego przygotowanie się polega na zajęciu odpowiedniej pozycji na drodze, w zależności od tego, w którym kierunku jedzie, albo przy osi jezdni, albo przy prawej krawędzi jezdni (rys. 4).

Rys. 4  Zajęcie odpowiedniej pozycji na drodze

Na drodze dwukierunkowej jednojezdniowej mającej po jednym pasie ruchu w każdym kierunku:

·         jadąc na wprost – pozostajemy na tym samym pasie,

·         skręcając w lewo – dojeżdżamy do osi jezdni, tak jak pojazd nr 2 na rys. 4,

·         zawracamy – z tego samego pasa, z którego wykonujemy skręt w lewo, chyba że występuje zakaz B-23 (zakaz zawracania),

·         skręcamy w prawo – z prawej części tego pasa, czyli tak jak pojazd nr 1 na rys. 4.

W przypadku gdy kierujący zbliża się do skrzyżowania, na którym wyznaczone są pasy, ale żaden z nich nie wyznacza kierunku skrętu (jak na rys. 5), należy przyjąć zasadę, że prawy skrajny pas ruchu (nr 3) służy do jazdy w prawo, lewy skrajny (nr 1) do skrętu w lewo oraz zawracania, a z każdego (1, 2, 3) dodatkowo można jechać prosto.

              
Rys. 5 Pozycja pojazdu na skrzyżowaniu             Rys. 6 Pozycja pojazdu zaznaczone kierunki jazdy

Jeśli droga dwukierunkowa ma po kilka pasów ruchu w jednym kierunku o oznakowaniu P-8, tak jak na rys. 6, to:

a. jazda na wprost jest możliwa z pasów ruchu nr 2 i 3, ale należy pamiętać o zasadzie ruchu prawostronnego, o ile jest możliwość jazdy prawym pasem ruchu, kierujący powinien go zająć, czyli w tym przypadku pas ruchu nr 3,

b. skręcając w lewo – należy zająć pas ruchu przy osi jezdni; jeżeli będzie ich kilka, należy zająć pierwszy od prawej strony, czyli w tej sytuacji pas ruchu nr 2,

c. zawracając – należy zająć najbliższy pas ruchu przy osi jezdni, czyli w tym przypadku pas ruchu nr 1,

d. skręcając w prawo – należy zająć pas ruchu przy prawej krawędzi jezdni, czyli w tym przypadku pas ruchu nr 3.

Natomiast na drodze jednokierunkowej kierujący pojazdem powinien:

a. skręcając w lewo – zbliżyć się do lewej krawędzi jezdni,
b. skręcając w prawo – zbliżyć się do prawej krawędzi jezdni.

W przygotowaniu się do zmiany kierunku jazdy pomocne są znajdujące się przed skrzyżowaniami znaki drogowe, a dokładnie znak F-10. Oznaczenie to stosuje się, gdy liczba pasów ruchu przed skrzyżowaniem jest większa niż jeden, a także kiedy pasy te nie mogą być oznaczone według standardowego opisu i wówczas np. z prawego skrajnego pasa ruchu nie ma możliwości jazdy prosto. Dlatego zgodnie z zasadą hierarchii znaków i poleceń w ruchu drogowym należy w takim przypadku porzucić opisane powyżej zasady i zastosować się do znaku drogowego.

Rys. 7 Znak F-10

Jeżeli zajęcie odpowiedniego pasa do pokonania skrzyżowania wymaga wcześniejszej zmiany pasa ruchu, to manewr ten należy odpowiednio zasygnalizować – zawczasu i wyraźnie – oraz zaprzestać sygnalizacji niezwłocznie po jego wykonaniu. Kodeks drogowy akcentuje sygnalizowanie zamiaru zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu, a nie samego manewru. Pamiętaj: w sytuacjach wątpliwych lepiej rozpocząć sygnalizowanie zbyt wcześnie niż zbyt późno.

Pierwszeństwo przejazdu

Drugą ważną czynnością w przygotowaniu się do zmiany kierunku jazdy jest ustalenie pierwszeństwa przejazdu. Prawidłowa kolejność przejazdu pojazdów przez skrzyżowanie to podstawa bezpieczeństwa, tym bardziej że to właśnie tam dochodzi do największej liczby kolizji. Ustalenie pierwszeństwa związane jest z odpowiedzią na pytanie: przez jakiego typu skrzyżowanie będziemy przejeżdżali?

Opuszczenie skrzyżowania oraz wybór odpowiedniego pasa ruchu

Przepisy nie mówią wprost, jaki pas ruchu powinien zająć kierujący po wykonaniu zmiany kierunku jazdy. Może to być dowolny pas na prawej połowie jezdni, pod warunkiem że znaki i sygnały drogowe nie nakazują określonego zachowania. W sytuacji przedstawionej na rys. 8 kierujący pojazdem po skręceniu w prawo ma możliwość zajęcia wszystkich pasów ruchu, tj. pasów nr 1, 2 i 3. Jednak zgodnie z ruchem prawostronnym powinien po wykonaniu skrętu w prawo zająć pas ruchu nr 1, jak najbliżej prawej krawędzi jezdni. Jednak jeżeli po skręceniu w prawo ma on zamiar skręcić w lewo, to skręcając, powinien wjechać na pas ruchu najbliższy środka jezdni, czyli na pas nr 3.

Rys. 8 Zajęcie pasa po skręcie w prawo

Podobne zasady obowiązują przy wybieraniu pasa ruchu po wykonaniu lewoskrętu i zawracania (rys. 9). Jeżeli kierujący po skręceniu w lewo ma zamiar skręcić w prawo lub jechać prosto, to może wjechać na pas ruchu najbliższy prawej krawędzi jezdni, czyli na pas ruchu nr 3. Jeżeli natomiast po skręceniu w lewo jeszcze raz chce skręcić w lewo lub zawrócić, może od razu zająć pas ruchu nr 1.

Jeżeli natomiast jezdnia ma więcej niż jeden pas w danym kierunku i pozwala on na zmianę kierunku ruchu, to podczas wykonywania manewru kierujący ma obowiązek konsekwentnie zachować zajmowany pas. Przykład takiej sytuacji pokazuje rys. 10. Kierujący pojazdem ma nakaz wykonania zmiany kierunku jazdy w lewo. Do dyspozycji ma trzy pasy ruchu, więc w takiej sytuacji może wykonać manewr z każdego pasa z zastrzeżeniem, że opuszczając skrzyżowanie, konsekwentnie zajmie swój pas ruchu. Skręcając w lewo ze środkowego pasa ruchu nr 2, ma obowiązek za skrzyżowaniem zająć środkowy pas ruchu nr 2 itd.

                           
Rys. 9 Wybieranie pasa ruchu-lewoskręt i zawracanie   Rys.10 Zachowanie zajmowanego pasa

Dzieje się tak, ponieważ jeżeli przed zmianą kierunku ruchu w daną stronę były dwa pasy ruchu, to po skręcie obowiązkowo muszą być też minimum dwa pasy do dalszej jazdy. W takich sytuacjach obowiązkowo należy zachować konsekwencję pasów ruchu.

Przedstawiona sytuacja jest również wyjątkiem od zasady, że przygotowując się do skrętu w lewo, kierujący pojazdem ma obowiązek zająć pas ruchu najbardziej lewy lub ze środka jezdni. Jeżeli jest możliwość jazdy tylko w jednym kierunku, to kierujący pojazdem może wykonać tę czynność z każdego pasa ruchu, ale pamiętając o zasadzie ruchu prawostronnego, czyli – jeżeli jest możliwość – powinien wykonać ten manewr z prawego pasa ruchu.

Zawracanie poza skrzyżowaniem

Zawracanie polega na wykonaniu skrętu o 180 stopni na tej samej drodze. Pojazd po zawróceniu będzie poruszał się w kierunku przeciwnym.

Zawracanie na drodze możemy wykonać na różne sposoby:

1. Zawracanie z wykorzystaniem elementów infrastruktury drogi oraz z użyciem biegu wstecznego. Na jezdni o ograniczonej szerokości z wykorzystaniem biegu wstecznego, tzw. zawracanie na trzy, przedstawione zostało na rys. 11.

2. Na szerokiej jezdni, jeżeli jest to możliwe, lub na skrzyżowaniu zawracamy bezpośrednio na raz (rys. 12).

       
Rys. 11 Zawracanie na trzy                                                        Rys. 12 Zawracanie na raz

Pamiętaj, że zawracanie jest zabronione wszędzie i zawsze tam, gdzie zagraża bezpieczeństwu ruchu lub ruch ten może utrudnić, oraz:

·         w tunelu,

·         na moście i wiadukcie,

·         na drodze jednokierunkowej,

·         na autostradzie i drodze ekspresowej (z wyjątkiem skrzyżowania lub miejsca do tego przeznaczonego),

·         w warunkach, w których mogłoby to zagrozić bezpieczeństwu innych uczestników ruchu.

Podsumowanie

Przepisy precyzyjnie określają, w której części jezdni powinieneś się ustawić przed wykonaniem zmiany kierunku jazdy, a zatem:

·         zamierzając skręcić w prawo, powinieneś zbliżyć się do prawej krawędzi jezdni,

·         zamierzając skręcić w lewo, powinieneś zbliżyć się do osi jezdni lub lewej jej krawędzi w przypadku jezdni jednokierunkowej,

·         kontynuowanie jazdy na wprost może odbywać się z dowolnego pasa ruchu – o ile znaki drogowe nie nakazują innego zachowania.

Miejsca, w których dochodzi do przecięcia się kierunków ruchu (nie tylko skrzyżowania, ale i przejścia dla pieszych, przejazdy rowerowe, przejazdy kolejowe), są miejscami szczególnie niebezpiecznymi, stąd kodeks drogowy nakazuje zachowanie ostrożności już w chwili zbliżania się do tych miejsc.